CAPOEIRA KIELCE

Historia Capoeiry zaczęła się około 500 lat temu, gdy statki portugalskie wraz z kolonizatorami dobiły do brzegów dzisiejszej Brazylii. Konkwistadorzy by zapewnić sobie siłę roboczą zaczęli podbijać rdzenną ludność Ameryki Południowej, jednak Indianie uciekali lub ginęli w niewoli, dlatego właśnie Portugalczycy wpadli na pomysł by sprowadzić niewolników z Afryki. Wraz z nimi do kolonii przywędrowała ich kultura, wyjątkowo żywa skrajnie różna od europejskiej. Z ojca na syna przekazywano przez całe pokolenia taniec, religie, kuchnie, muzykę, ogólnie rzecz biorąc całe swoje życie i historie. A Capoeira jest właśnie częścią tej historii. Nie wiadomo dokładnie gdzie, kiedy i jak powstała Capoeira, istnieje wiele teorii na ten temat lecz geneza tej sztuki walki wciąż owiana jest tajemnicą. Najbardziej prawdopodobnym miejscem powstania jest jednak Salwador w Bahii, gdzie można było znaleźć niewolników różnych ras i kultur. Część z nich dla zabawy ćwiczyła taniec przy akompaniamencie wielu instrumentów dla umilenia sobie czasu. Do tańca zaczęto wkrótce wprowadzać elementy z samby, różnych sztuk walki, kopnięcia uniki, zwody, wszystko to stworzyło swoisty rodzaj gry. Podtrzymywanie przez niewolników swojej kultury i podkreślanie odrębności nie było niczym złym, przynosiło same korzyści nawet nadzorcą i szlachcicom, zmniejszało stres spowodowany niewolą, dawało niewolnikom wiele radości a „wesoły robotnik znaczy wydatny robotnik". Prawdziwe piekło dla niewolników ćwiczących Capoeira zaczęło się w 1814 roku, kiedy król Portugalii Dom Joăo VI, który schronił się ze świtą w Brazylii przed Napoleonem Bonaparte. Król stwierdził, iż aby osiągn ąć sukces należy wykorzenić kulturę niewolników. Te wydarzenia zaowocowały delegalizacją Capoeira w roku 1892. Władze uzasadniły to tym, że daje ona niewolnikom poczucie odrębności kulturowej, pewność siebie, Capoerzyści często odnosili rany i kontuzje podczas gry co narażało ich właścicieli na straty finansowe, gdyż nie mogli pracować. Jednak Capoeire trenowano dalej, dalej się rozwijała, jednak daleko jej było do Capoeiry jaką możemy oglądać dziś. W Bahia Capoeira przekształciła się w bardziej taneczną i spokojną formę zaś w Rio de Janeiro i Recife powstała szybka i agresywna odmiana. Z rysunków oraz zapisków niemieckiego podróżnika Rugendasa, który w XIX w. odwiedził Brazylię możemy się dowiedzieć, że wtedy w Capoeira nie było kopnięć, akrobatyki, przejść w parterze. Inny zaś człowiek opisał Capoeire jako krwawą walkę. Nie wiadomo więc jak w tamtych czasach dokładnie wyglądała Capoeira. Według Câmara Cascudo mieszkańcy południowej Angoli podczas rytuału inicjacji dla dziewcząt wkraczających w wiek kobiecy, wojownicy tańczyli N'golo czyli "taniec zebry" - formę tańca wojennego. N'golo to miała być właśnie Capoeira. Jednak inni naukowcy zaprzeczają tej teorii gdyż nie ma na to dowodów, nie wiadomo tak naprawdę czy N'golo istniał, a jeżeli tak to czy był on źródłem Capoeiry? Inni historycy łączą powstanie sztuki walki z historią Zumbi zbiegłych niewolników z Quilombo dos Palmares.>Nie wiadomo, być może dalsze badania genezy Capoeiry wykażą, że żadna z tych teorii nie jest prawdziwa. Gdy to w 1888 roku w Brazylii zniesiono niewolnictwo, niemający co ze sobą zrobić niewolnicy szczególnie w Rio de Janeiro gdzie Capoeira była sztuką walki grupy ćwiczących przemieniły się w gangi, które stały się marionetkami w rękach polityków, którzy dzięki nim wywierali represje na ludzi. Na szczęście w Bahia Capoeira dalej się rozwijała, berimbau stał się nieodłączną częścią roda (koła w którym Capoerisci toczyli ze sobą walki), które zbierały się w ukryciu. Capoeira wciąż była nielegalna na mocy konstytucji Republiki Brazylii z 1892 roku. W Rio capoerista był uznawany za bandytę, rozbójnika, który dążył do rozlewu krwi, zaś w Recife capoerisci związali się z grupami muzycznymi.Przez lata Capoeira traktowana była jako działalność przestępcza, również w Bahia. Capoeira powoli zanikała w Rio i Recife, ale nie w Bahia. To właśnie wtedy pojawiły się budzące respekt postacie tzw. capoeiristas de corpo fechado. Należeli do nich: w Bahia - Besouro Cordăo–de-Ouro, w Recif -Nascimento Grande, a w Rio - Manduca da Praia. Besuro był znany z mistrzostwa w posługiwaniu się bronią białą, żył w Santo Amaro da Purificaçăo i przekazywał swoje umiejętności kolejnym pokoleniom. Do dziś nie wiadomo jak zginął.Capoeira zamieszkała w sercach Brazylijczyków na dobre gdy to w 1932 roku w Salwadorze Manoel dos Reis Machado zwany również Mestre Bimba otworzył pierwszą akademię Capoeiry - Centro de Cultura Física Regional Baiano. W owych czasach Getulio Vargas umożliwił mu to swoją polityką gdyż promował Capoeire jako narodowy sport Brazylii. 9 lat później powstała druga szkoła, w której stylu Capoeira Angola nauczał Mestre Pastinha. To tych dwóch ludzi w dużej mierze ukształtowali dzisiejszą Capoeire. Wraz z otwarciem szkoły przez Bimbe Capoeira narodziła się na nowo. Miał więcej uczniów z każdej warstwy społecznej niż się spodziewał. Mestre wprowadził do Capoeiry wiele nowych elementów, zrezygnował z powolnych ruchów i tym samym stworzył nowy styl – Regional. Bimba odnosił same sukcesy. W 1973 roku przeniósł szkołę do miasta Goiana.

Gdy nastąpił gwałtowny rozwój Capoeiry mało kto pozostał przy tradycyjnej, mniej widowiskowej formie – angoli . Jednym z tych nielicznych był urodzony w 1889 roku Vicente Ferreira Pastinha. Był on niesamowitym wojownikiem, już w wieku 16 lat dostał prace jako ochroniarz. Swoją postawą, charyzmą i usposobieniem zjednał sobie wielu ludzi i uczniów. Jednak jemu się nie powiodło tak jak Bimbie, instytucje państwowe zajęły jego szkołę a on został sam. Zmarł w wieku 92 lat.

W latach `40 – `60 Capoeira bardzo się rozpowszechniła. Uczniowie Mestre Bimby i Mestre Pastinha zaczęli otwierać własne szkoły Capoeira (najpopularniejsze w Rio de Janeiro oraz Sao Paulo). Mimo tego Bahia pozostała świętym miejscem ludzi uprawiających ten sport. W tych latach wprowadzono również system gradacji na wzór innych sztuk walki. Organizowano nawet mistrzostwa i zawody ale nie zyskały one szczególnej popularności.

W latach `70 Bimba i Pastinha zostali zastąpieni przez nowych Mestres takich jak Valdemar, Leopoldina, Gato i wielu innych. Capoeira rozpowszechniła się w większym stopniu, nie praktykowano jej tylko w Brazylii. Salvador przestał być jedyną mekką Capoeristas, dołączyły do niego Sao Paulo i Rio. Kolejna dekada przyniosła Mestres rozczarowanie, zatracono tradycję, trudno było spotkać dobrego gracza oraz natrafić na uliczną roda, zmieniła się mentalność ludzi. To wszystko stało się za sprawą postępu technologicznego. Mijały kolejne lata a nowi Mestres dążyli do zatracenia Capoeiry. Mimo licznych ostrzeżeń ze strony Mestres „starej szkoły". Turystyka praktycznie zniszczyła Capoeire Angole gdyż była mniej widowiskowa niż Regional. Na szczęście w 1985 roku dawni mistrzowie doszli do głosu. Udało się przywrócić dawną tradycję oraz obyczaje związane z tą sztuką walki. Nie pozwolili go zakuć w ciasne okowy zasad i regulaminów. W dzisiejszych czasach nie jesteśmy jednak narażeni na taki kryzys gdyż Capoeira rozwija się obecnie na całym świecie, a różne style są pielęgnowane przez różne grupy.